اعتماد با احتمالِ خیانت همراه است ولی نااُمید‌کننده نیست

اگر کسی به دلیل اعتمادی که به دیگری داشته است ناامید شد، نشان می‌دهد که او اعتماد نکرده است بلکه به آن فرد تکیه کرده است. وقتی ما به کسی تکیه می‌کنیم از او انتظار داریم کاری را برای ما انجام دهد، مثلاً انتظار ما از آن دوست، این بوده است که راز ما را برملا نکند و هیچ احتمال نداده‌ایم که او ممکن است خیانت کند.

نویسنده: محمود امیری نیا، مؤلف و مدرس هوش هیجانی

ما می‌توانیم به اشیای بی‌جان هم تکیه کنیم مانند زنگ ساعت اما زمانی‌که آنها بشکنند یا خراب شوند، نمی‌توان گفت که آنها خیانت کرده‌اند اگرچه ممکن است ما را نااُمید کنند.

مسئله آن است که در بیشتر موارد، مردم یادشان می‌رود که از نظر منطق عقلانی، یکی از شروط اصلی اعتماد، درنظر گرفتن احتمال خیانت است که به آن « احتمال خطر‌پذیری یا ریسک در اعتماد » گفته می‌شود. بنابراین در مورد مردمانی که بر یکدیگر تکیه می‌کنند ولی احتمال ریسک آن را در نظر نمی‌گیرند، نمی‌توانیم بگوییم که به هم اعتماد کرده‌اند زیرا اگر احتمال آن را می‌دادند، خطر خیانت و افشای راز خود را از ابتدا در نظر می‌گرفتند و به این ترتیب شاید همۀ راز خود را نمی‌گفتند و یا هربار بخشی از آن را بیان می‌کردند تا آنکه موردِاعتماد بودنِ آن فرد برای آنها اثبات شود.

یکی از معیارهای مهم برای اعتماد آن است که اعتمادکننده، سطحی از خطر و آسیب‌پذیری را در اعتماد بپذیرد. به این ترتیب، او خطرِ اعتماد‌کردن را پذیرفته است و وقتی به او خیانت شود، دیگر ناامید نمی‌شود.

حال فرض کنید که شخص احتمال خیانت را در نظر گرفت و خطر‌پذیری آن را هم پذیرفت، آنگاه شروع کند به نظارت و ایجاد کنترل و اِعمال محدودیت‌های خاص بر رفتار فرد موردِاعتماد تا میزان خطر اعتماد را کاهش دهد. مثلاً به تلفنهای او گوش دهد یا از دوربین‌های مدار بسته استفاده کند، همانند افراد دچار «هذیان خیانت» که روشهای سختگیرانه و کنترل‌کنندۀ شدیدی را برای رفت و آمد اطرافیان خود وضع می‌کنند.

البته شاید کنترل و ایجاد محدودیت موجب ‌شود که احتمال خطر اعتماد کاهش یابد اما در این صورت، اعتماد معنای خود را از دست داده و به جای آن، بی‌اعتمادی شکل گرفته است زیرا زمانی می‌توان از اعتماد حرف زد که بدون کنترل و ایجاد محدودیت، فرد موردِاعتماد انتظارِ اعتماد‌کننده را برآورده کند.

فرد موردِاعتماد هم، زمانی می‌تواند قابلِ‌اعتماد بودن خود را به ما ثابت کند که با وجود داشتن شرایط و موقعیتی برای خیانت و حتی داشتنِ منافعی خاص به اعتمادی که به او شده است، خیانت نکند.

منابع:

هیجان رفتار و تن گفتار تألیف محمود امیری نیا

[۱] Annette Baier